کولونوسکوپی
کولونوسکوپی، فرایندی است که به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل روده‌بزرگ را مشاهده و بررسی کند. در طول فرایند از یک لوله‌ی بلند و انعطاف‌پذیر به‌نام کولونوسکوپ استفاده می‌شود. این لوله، شفاف است و یک دوربین در انتهای خود دارد که از طریق راست‌روده (رکتوم) به روده‌بزرگ (کولون) وارد می‌شود.
قابلیت‌های کولونوسکوپی
علاوه‌بر این که لوله، امکان مشاهده داخل روده را برای پزشک فراهم می‌کند، قابلیت‌های زیر را نیز داراست: پاک‌سازی داخل روده توسط آب، برداشت مدفوع مایع با دستگاه مکنده، انتقال هوا به درون روده، تا مشاهده داخل آن آسان‌تر شود، کار با ابزارهای جراحی در داخل روده.
در طول کولونوسکوپی ممکن‌است پزشک برای بررسی‌های بیشتر، پولیپ یا بافت‌های غیرطبیعی را جدا کند. همچنین می‌تواند مشکلی که در حین کولونوسکوپی یافته است را درمان کند.
تجویز کولونوسکوپی
- التهاب
- سیگموئیدوسکوپی
- آزمایش DNA مدفوع
- زخم‌ها
- نواحی تنگ در روده
- پولیپ‌های روده‌بزرگ
- تومورها
- جسم خارجی در روده
- آزمایش مدفوع خونی
- تنقیه باریوم
- کولونوسکوپی مجازی
- توموگرافی کامپیوتری
آماده‌سازی قبل از کولونوسکوپی
پزشک در مورد نحوه آماده‌سازی روده برای کولونوسکوپی دستورالعمل‌هایی را ارائه می‌دهد. ممکن‌است از شما خواسته شود تا از ملین، تلقین یا شیاف ملین برای راست‌روده استفاده کنید. یا این که نوشیدنی‌های خاصی مصرف کنید که به پاک‌سازی روده کمک می‌کنند.
مصرف هرگونه داروی رقیق‌کننده خون، آسپرین، ایبوبروفن یا هر دارویی که بر روند انعقاد خون تاثیر می‌گذارند را متوقف کنید. درصورت داشتن بیماری دریچه‌قلبی، قبل از عمل به شما آنتی‌بیوتیک داده می‌شود. قبل از عمل، از داروهای بیهوشی یا آرام‌بخش استفاده می‌کنند. تأثیر این داروها مدتی پس از عمل ممکن‌است باقی بماند.
بعد از اتمام فرایند، به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید. فرایند ریکاوری به نوعِ آرام‌بخشِ استفاده‌شده بستگی دارد. بعد از پایدار شدن فشار خون، ضربان قلب و تنفس، به هوشیاری کامل رسیده و می‌توانید مرخص شوید.بعد از کولونوسکوپی، بهتر است مصرف غذا را با وعده‌های غذایی‌کم و حجم غذای کم شروع کنید. نفخ پس از این فرایند طبیعی است و پیاده‌روی می‌تواند به برطرف‌شدن آن کمک کند.به مدت ۲۴ ساعت از مصرف مشروبات الکلی خودداری کنید. برای بازیابی آبی که در طول فرایند و قبل از آن ازدست داده‌اید، مصرف نوشیدنی‌ها توصیه می‌شود. درصورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- تب‌ولرز
- مدفوع خونی و دفع مکرر مدفوع
- درد یا تورم شکم
- سفت‌شدن شکم
- ناتوانی در دفع گاز شکم
لباس مخصوص عمل را می‌پوشید. داروی مسکن یا ضددرد از طریق بازو به درون بدن شما تزریق می‌شود. ضربان‌قلب، فشارخون، تعداد تنفس و سطح اکسیژن در طول عمل کنترل می‌شود. به پهلوی چپ دراز کشیده و زانوهای خود را به سمت قفسه‌سینه نگه دارید. یک لوله‌روغنی در مقعد قرار می‌گیرد و به راست‌روده و روده‌بزرگ منتقل می‌شود. ممکن است در طول عمل، درد خفیف یا فشاری را احساس کنید که به این دلیل آرام‌بخش تزریق می‌شود. برحسب نوع بیهوشی، ممکن‌است در طول عمل خواب یا بیدار باشید.
در صورت بیداری، از شما خواسته می‌شود که در حین قرار گرفتن لوله در روده، نفس‌های آهسته و عمیق بکشید. این کار به شل‌شدن عضلات شکم و کاهش درد کمک می‌کند. همچنین برای عبور بهتر لوله، گاهی از شما می‌خواهند تا موقعیت بدن خود را تغییر دهید. برای وضوح بیشتر داخل روده، هوا به درون آن تزریق می‌شود. برای تمیزکردن روده‌بزرگ از آب و برای برداشتن مدفوع مایع، از دستگاه مکنده استفاده می‌شود. پزشک روده‌بزرگ را بررسی کرده و عکس‌برداری انجام می‌دهد. در صورت مشاهده پولیپ، ممکن است آن را جراحی کند.
دستورالعمل‌های تغذیه‌ای: مدتی قبل از انجام کولونوسکوپی، تقریبا از بعد نیمه‌شب، باید از خوردن و نوشیدن خودداری شود. ممکن‌است لازم باشد تا چند روز قبل از کولونوسکوپی، از رژیم‌غذایی خاصی استفاده کنید. استفاده از ملین‌ها برای خالی‌کردن محتویات روده گزینه مناسبی است. برای اینکه آزمایش با دقت و ایمنی کافی انجام شود، لازم است تا توصیه‌های پزشک را جدی بگیرید.
قبل از کولونوسکوپی، در مورد موارد زیر با پزشک مشورت کنید: در صورت داشتنِ حساسیت به دارویی خاص، لاتکس یا داروهای بیهوشی، در مورد همه‌ی داروهایی که درحال‌حاضر مصرف می‌کنید، شامل داروهای بدون‌نسخه، داروهای تجویزی، مکمل‌های ویتامینی، گیاهی یا سایر مکمل‌ها، داشتن سابقه اختلالات خون‌ریزی، در صورت بارداری، یا مشکوک به بارداری.
نتیجه مثبت کولونوسکوپی
اگر پزشک پولیپ یا بافت غیرطبیعی در روده شناسایی کند، یعنی نتیجه کولونوسکوپی مثبت است. اکثر پولیپ‌ها غیرسرطانی هستند، اما برخی می‌توانند پیش‌سرطانی باشند. پولیپ‌ها در طول کولونوسکوپی برداشته می‌شوند و برای بررسی و تعیین سرطانی‌بودن، غیرسرطانی‌بودن و یا پیش‌سرطانی بودن مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.اگر یک یا دو پولیپ کوچک‌تر از یک سانتی‌متر در روده یافت شود، پزشک بر اساس سایر فاکتورهای‌خطر سرطان‌روده، تکرار کولونوسکوپی را برای پنج یا ۱۰ سال بعد توصیه می‌کند. پزشک در شرایط زیر، کولونوسکوپی دیگری را زودتر از موعد توصیه می‌کند:
- وجود بیشتر از دو پولیپ در روده‌بزرگ
- وجود پولیپی بزرگ‌تر از یک سانتی‌متر در روده‌بزرگ
- وجود پولیپ‌های سلولی خاص که ریسک سرطانی‌شدن بیشتری دارند
- وجود پولیپ‌های سرطانی
- وجود پولیپ‌ها و مدفوع در روده
- جلوگیری از معاینه دقیق و کامل
اگر پولیپ یا بافت غیرطبیعی در طول کولونوسکوپی قابل برداشتن نباشد، پزشک مراجعه به متخصص گوارش را توصیه می‌کند که در برداشتن پولیپ‌های بزرگ یا جراحی مهارت دارد.
نتیجه منفی کولونوسکوپی
اگر پزشک هیچ ناهنجاری را در روده‌بزرگ مشاهده نکند، نتیجه کولونوسکوپی منفی خواهد بود. در شرایط زیر با وجود نتیجه منفی، پزشک انجام کولونوسکوپی دیگری را توصیه می‌کند:
- در ۱۰ سال آینده: قرارداشتن در معرض خطر ابتلا به سرطان روده‌بزرگ به دلیل سن زیاد
- در پنج سال آینده: داشتن سابقه پولیپ در کولونوسکوپی‌های قبلی
- در یک سال آینده: عدم‌معاینه دقیق و کامل، به دلیل باقی‌ماندن مدفوع در روده‌بزرگ
دکتر قاسم معصومی
دکتر قاسم معصومی، متخصص داخلی و گوارش و یکی از پزشکان باسابقه با سوابق متعدد دانشگاهی و اجرایی در آذربایجان غربی هستند. کلینیک ویدیواندوسکوپی دکتر معصومی، ارائه‌دهنده خدمات تشخیصی گوارشی در ارومیه است.
- ۱۳۶۴ - ۱۳۷۱ تحصیل در رشته پزشکی عمومی در دانشگاه علوم پزشکی تهران
- ۱۳۷۱ - ۱۳۷۵ رئیس شبکه بهداشت و درمان خوی، رئیس دانشکده پرستاری خوی، و رئیس مرکز بهداشت ارومیه
- ۱۳۷۵ - ۱۳۷۹ دوره تخصص بیماری‌های داخلی در دانشگاه علوم پزشکی تبریز
- ۱۳۷۹ تاکنون فعالیت در رشته داخلی در بیمارستان‌های ارومیه
آدرس ماارومیه، تقاطع خیام شمالی و مدنی، طبقه فوقانی آزمایشگاه میلانی